علائم سیاه شدن سر استخوان ران چیست؟
سیاه شدن سر استخوان ران یا نکروز آواسکولار (AVN) یکی از بیماری‌های جدی و پیشرونده مفصل ران است که زمانی رخ می‌دهد که خون‌رسانی به سر استخوان ران کاهش پیدا می‌کند یا متوقف می‌شود. این اختلال اگر به‌موقع تشخیص داده نشود، می‌تواند باعث تخریب کامل مفصل ران، درد شدید و نیاز به تعویض مفصل شود.
متخصصان ارتوپدی، از جمله دکتر مهرداد منصوری، تأکید می‌کنند که تشخیص اولیه نقش بسیار مهمی در جلوگیری از پیشرفت این بیماری دارد. آگاهی از علائم، نخستین گام در شناسایی زودهنگام این مشکل است.
در این مطلب، تمام علائم سیاه شدن سر استخوان ران، عوامل خطر و هشدارهایی که نباید نادیده گرفته شوند را بررسی می‌کنیم.
سیاه شدن سر استخوان ران چیست؟
سر استخوان ران یک ساختار کروی‌شکل است که درون حفره استابولوم لگن قرار می‌گیرد.
اگر خون‌رسانی به این ناحیه دچار اختلال شود، سلول‌های استخوانی می‌میرند. این اتفاق باعث:
نرم شدن استخوان
تغییر شکل سر استخوان
تخریب غضروف
درد و محدودیت حرکت
می‌شود.
این بیماری معمولاً تدریجی است و علائم آن ابتدا خفیف و مبهم هستند؛ اما با پیشرفت بیماری، شدت درد و آسیب مفصل افزایش می‌یابد.
مهم‌ترین علائم سیاه شدن سر استخوان ران
علائم AVN بسته به مرحله بیماری متفاوت است. در مراحل اولیه ممکن است هیچ دردی وجود نداشته باشد، اما با پیشرفت بیماری، درد و محدودیت حرکتی بیشتر می‌شود.
در ادامه مهم‌ترین علائم را بررسی می‌کنیم:
1. درد کشاله ران (شایع‌ترین علامت)
اولین و رایج‌ترین علامت سیاه شدن سر استخوان ران، درد در ناحیه کشاله ران است.
این درد ممکن است:
در ابتدا خفیف باشد
به‌صورت گه‌گاهی احساس شود
هنگام راه رفتن یا تحمل وزن تشدید شود
بسیاری از بیماران این درد را با درد عضلانی یا رگ‌به‌رگ شدن اشتباه می‌گیرند.
2. درد لگن هنگام راه رفتن
با پیشرفت بیماری، درد هنگام حرکات ساده مثل:
راه رفتن
بالا رفتن از پله
ایستادن طولانی
شدیدتر می‌شود.
متخصصانی مانند دکتر مهرداد منصوری اشاره می‌کنند که درد مکانیکی (دردی که با حرکت بدتر می‌شود) یکی از ویژگی‌های مهم AVN است.
3. درد هنگام ایستادن روی یک پا
اگر فرد روی پای مبتلا بایستد، درد به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌یابد.
این علامت اغلب نشان‌دهنده درگیری مفصل ران است و در سیاه شدن سر استخوان ران بسیار شایع است.
4. انتشار درد به زانو
یکی از مواردی که تشخیص AVN را دشوار می‌کند این است که درد لگن ممکن است به زانو منتقل شود.
بیمار فکر می‌کند مشکل از زانو است، در حالی که ریشه درد در مفصل ران قرار دارد.
5. خشکی و محدودیت حرکت مفصل
در مراحل پیشرفته‌تر، حرکت مفصل ران سخت‌تر می‌شود.
بیمار ممکن است در انجام کارهایی مانند:
خم کردن پا
چرخاندن ران
باز کردن مفصل
دچار مشکل شود.
خشکی مفصل معمولاً هنگام صبح یا بعد از نشستن طولانی‌مدت بیشتر احساس می‌شود.
6. لنگش هنگام راه رفتن
وقتی سر استخوان ران تغییر شکل می‌دهد، طول پا ممکن است کمی کوتاه‌تر شود یا فرد برای کاهش درد، تغییراتی در راه رفتن ایجاد کند.
این موضوع باعث لنگش واضح می‌شود.
7. درد شبانه و درد در حالت استراحت
در مراحل اولیه AVN درد معمولاً فقط با حرکت ایجاد می‌شود، اما با پیشرفت بیماری:
درد در شب
درد در حالت خوابیدن
درد حین استراحت
ظاهر می‌شود.
این مرحله نشان‌دهنده تخریب شدیدتر استخوان است.
عوامل خطر سیاه شدن سر استخوان ران
چند عامل شناخته‌شده احتمال بروز AVN را افزایش می‌دهند، از جمله:
• مصرف طولانی‌مدت کورتون
یکی از شایع‌ترین علل این بیماری.
• مصرف الکل
مصرف زیاد الکل باعث چربی‌گرفتگی در عروق و کاهش خون‌رسانی می‌شود.
• ضربه و شکستگی لگن
آسیب مستقیم می‌تواند عروق تغذیه‌کننده سر استخوان ران را قطع کند.
• بیماری‌های زمینه‌ای
مانند کم‌خونی داسی‌شکل، لوپوس و اختلالات انعقادی.
• جراحی‌های قبلی مفصل ران
• افزایش چربی خون
متخصصانی مثل دکتر مهرداد منصوری همیشه توصیه می‌کنند بیمارانی که این عوامل را دارند، در صورت بروز درد لگن سریعاً بررسی شوند.
چگونه سیاه شدن سر استخوان ران تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص AVN معمولاً در چند مرحله انجام می‌شود:
1. معاینه فیزیکی
پزشک محدودیت‌های حرکتی و محل دقیق درد را بررسی می‌کند.
2. تصویر‌برداری
MRI بهترین ابزار تشخیص مراحل ابتدایی است.
عکس ساده (X-Ray) در مراحل پیشرفته تغییرات استخوان را نشان می‌دهد.
3. بررسی سابقه دارویی
خصوصاً مصرف کورتون.
درمان سیاه شدن سر استخوان ران چگونه است؟
درمان بستگی به مرحله تشخیص دارد:
1. مراحل اولیه (قبل از تخریب سر استخوان)
کاهش وزن
اجتناب از فشار زیاد روی پا
استفاده از داروهای ضدالتهاب
قطع مصرف کورتون در صورت امکان
استفاده از روش‌های جدید مانند تزریق سلول بنیادی
جراحی Core Decompression (کاهش فشار داخل استخوان)
این مرحله بهترین زمان برای جلوگیری از پیشرفت بیماری است.
2. مراحل پیشرفته (پس از تخریب سر استخوان ران)
اگر استخوان تغییر شکل داده باشد، معمولاً درمان‌های محافظه‌کارانه مؤثر نیستند.
درمان قطعی: تعویض مفصل ران
این جراحی یکی از روش‌های بسیار مؤثر است که باعث:
کاهش درد
بازگشت توان حرکتی
جلوگیری از لنگش
می‌شود.
متخصصانی مانند دکتر مهرداد منصوری تجربه بالایی در جراحی‌های پیچیده لگن و تعویض مفصل ران دارند و معمولاً بیماران مبتلا به AVN در مراحل شدید را با این روش درمان می‌کنند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت وجود هر یک از موارد زیر، مراجعه به متخصص ضروری است:
درد مداوم کشاله ران
محدودیت حرکتی
لنگش
درد زانو که علت مشخص ندارد
سابقه مصرف کورتون یا الکل
سابقه ضربه به لگن
هرچه مراجعه دیرتر انجام شود، احتمال نیاز به جراحی بیشتر خواهد بود.
جمع‌بندی
سیاه شدن سر استخوان ران یک بیماری جدی و پیشرونده است که معمولاً با درد کشاله ران، درد لگن، محدودیت حرکت و لنگش همراه است. تشخیص زودهنگام، کلید جلوگیری از تخریب مفصل است.
متخصصانی مانند دکتر مهرداد منصوری همواره تأکید دارند که بیماران با دردهای مشکوک در ناحیه لگن و ران، باید در نخستین فرصت بررسی شوند تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود.
